De vierde Doctor is nog steeds een van mijn favoriete Doctors,
de held uit mijn jeugd. Gespeeld door Tom Baker van 1974 tot en met 1981. Zeven seizoenen
lang wist Tom Baker Engeland en de rest van de wereld te boeien met zijn optreden als de
Doctor. De vierde Doctor was intelligenter, donkerder en machtiger dan zijn voorgangers.
Gewapend met zijn hoed, sonic screwdriver en een das van ca. 4 meter, trad hij zijn
vijanden tegemoet. Meer dan eens deed hij zich voor als een sukkel, om daarna meester te
worden van de situatie.
'I didnt know how
I was going to do Doctor Who. I had no idea at all - not until the very first
rehearsal, and even then I didn't know.... I just did it. I just played the
script and something evolved and the audience liked the way I did it, obviously,
so we kept it like that. But sometimes it was funny and sometimes not so funny
and sometimes it was thrilling. It was just an accident, really.'
Interview door Dave Dean in 1982. Gepubliceerd in 'Private Who' uitgave 3.
Deze Doctor kwam vooral in de problemen door
zijn nieuwsgierigheid en zijn drang om mysteries op te lossen. Vele malen werd hij
gevangen gezet. Wat opvalt aan de vierde doctor is dat hij heel doortastend optrad.
Daarmee won hij ook vaak het vertrouwen van de personen die hij hielp. Een bekende
uitspraak was "Would you like a Jelly Baby?" waarbij hij royaal een zak met die
Jelly Babies (een soort wine gums) aanreikte. Het lijkt alsof de vierde Doctor altijd wist
wat er aan de hand was, misschien niet direct, maar wel al heel snel. Aan de andere kant
was hij ook een soort vaderfiguur voor zijn reisgezellen.
Deze Doctor had het niet zo op geweld. Maar
indien noodzakelijk, maakte hij er gebruik van. Dit neemt niet
weg dat Doctor Who als serie meer geweld tentoonstelde. Naast het geweld werd
ook het horror effect vergroot. Deze twee elementen leidde tot protesten van
onder andere de National Viewers 'and Listeners' Society onder leiding van Mary
Whitehouse. Hoewel deze elementen aanwezig waren is er nooit een moment geweest
waarbij de makers echt over de schreef zijn gegaan. Eerlijk is eerlijk het droeg
wel bij tot de populariteit van de serie.
Tijdens de Tom Baker
era, die overigens van 1974 tot en met 1981 liep, werd ook een nieuwe companion
geïntroduceerd: K-9. Wie K-9 slechts omschrijft als een robothond zou hem
ernstig tekort doen. K-9 was een rijdende supercomputer, die meer dan eens de
Doctor en zijn companion(s) uit benarde situaties wist te bevrijden. Naast zijn
rekencapaciteit had hij ook nog de beschikking over een krachtige laser.
In deze periode zijn ook veel dingen
verklaard. Onder andere het ontstaan van de Daleks, waarbij een nieuwe en machtige vijand
op het toneel verschijnt, de creator van de Daleks: Davros.
Daarnaast krijgen we ook inzicht in het leven op Gallifrey en waarom de Doctor
een aversie heeft ontwikkeld tegen de levensstijl en instelling van de Time
Lords.
Ook Tom Baker heeft
Doctor Who min of meer onvrijwillig verlaten. De toenmalige producer John
Nathan-Turner had andere ideeën en andere plannen met Doctor Who. En in de tijd
van één seizoen had hij bijna de volledige cast vervangen. Deze plannen konden
geen doorgang vinden doordat in de loop van de tijd Baker té veel invloed had op
de rol en het script.
'There was a kind
of slight fatigue. And also I was becoming neurotically proprietorial about it...
the signs were that it was entirely mine, so in other words it was really time
to go, because that meant that I couldn't be influenced. And when you can't be
influenced, then it's time to go to another village, isn't it really, another
pub from wherever you are. Because once you're cut off from the influences,
there'll be no growth in any direction, however slight it may be. You're not
going to have a jolly time.'
Tom Baker tijdens een persconferentie ter promotie van de video release van Shada, 11 mei 1992
Doctor Who in Nederland
Op maandagavond 28 juli 1975 om
19:05 Nederlandse tijd ging Doctor Who in première bij de TROS op Nederland 2.
De eerste aflevering was tevens de eerste aflevering van Tom Baker, Robot. In
Nederland werd de aflevering “De Robot” genoemd.
In totaal zijn 36 afleveringen uitgezonden, bijna
geheel seizoen 12 en 13. De uitzenddagen
zijn in de episodegids samen met de tijden van de afleveringen
vastgelegd. Men begon net als in Engeland met de afleveringen wekelijks uit te
zenden, maar vanaf deel 3 van De Wraak van de Cybermaten (Revenge of the
Cybermen) heeft men een tweewekelijks uitzendschema aangehouden. Wat ook vreemd
is, is dat The Sontaran Experiment vóór The Ark in Space is uitgezonden. De
kijkcijfers heb ik echter niet kunnen achterhalen. Dat heeft te maken met het
feit dat dit, in tegenstelling tot tegenwoordig, door de omroep zelf werd
bijgehouden. Informeren bij de TROS leverde voor wat betreft de Tom Baker
periode niets op.
Een kink in de kabel
Na het uitzenden van de
seizoensluiter van seizoen 13 kwam er ook een voorlopig eind aan Doctor Who in
Nederland. Dit stoppen gebeurde na klachten van ouders en leraren, dat de serie
te eng zou zijn en kinderen nachtmlerries zou bezorgen. Zelf zodanig dat TROS
Aktua in zijn uitzending van 19 april 1976 aandacht
besteed aan dit fenomeen. In de Veronica gids van 8 mei 1976 zegt Tom Baker in
een interview er het volgende over:
'Die klachten komen ongetwijfeld van volwassenen. Kinderen zul je daar nooit over
horen. Die vinden het schitterend. Kinderen vinden mij als Dr. Who een idool. Ze
behandelen me als een vriend. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die bang was voor
Dr. Who. Ze praten met me aslof ze me hun hele leven al kennen. De Doktor (zo
staat het er letterlijk red.) is een beminnelijk figuur die nooit zijn vuisten
gebruikt, die nooit schopt of schiet. En hij zou zeker geen kind angst aanjagen.'
Voorkant
en index van de Veronicagids van 8 mei 1976 (klik op de voorkant
voor het artikel)
Het mag duidelijk zijn dat Tom
Baker het hier over de de Doctor als persoon heeft en niet over de impact van de
serie in het algemeen. Bekijk deze woorden in het licht van de Hinchcliffe/Holmes
periode, waar het weldegelijk de bedoeling was om kinderen angst aan te jagen.
De uitdrukking “Hiding behind the sofa” is hier een bewijs van. Persoonlijk denk
ik niet dat het probleem zozeer lag in het feit dat de serie op sommige momenten
eng was, maar dat zeker de Nederlandse kinderen dit gewoon niet gewend waren. In
Engeland was Doctor Who al een instituut voordat Tom Baker aantrad en een aantal
Pertwee afleveringen zijn zeker eng te noemen.
Toch blijven we met een aantal
vragen zitten, waarvan ik denk dat ze voorlopig niet beantwoord zullen worden:
Waarom zijn nu precies deze delen uitgezonden en de rest van de seizoenen niet?
Hoe groot was het succes van Doctor Who in Nederland nu eigenlijk?
Voor het antwoord op de eerste
vraag moeten we bij de persoon zijn die de serie toen heeft ingekocht. En voor
het antwoord op de tweede vraag zouden de kijkcijfers van pas komen.
Doctor Who Merchandise
Afgezien van de vertaalde Target
novel pockets, die verhalen van de eerste en derde Doctor
bevatten (hier en
hier te vinden), is er nog 1 uitgave geweest in
het Nederlands; het 1976 jaarboek (de Nederlandse copyright
staat echter op 1975):
Het Doctor Who jaarboek uit 1976
Daarnaast heeft de toenmalige Vivo een verzamelboek met zegels uitgegeven die verschillende TV
programma's beslaat, waaronder Doctor Who. Een wat vreemde
vondst is een import elpee met Doctor Who geluidseffecten, ooit
door iemand gekocht bij de Bijenkorf.
Het Vivo TV zegelalbum uit 1976 met o.a. de 4e Doctor
De LP met geluidseffecten gesigneerd door Dick Mills een van de producers
